Vriendschap achter draad.

‘Zijn wij Joden?’

Gretel sperde haar mond wijd open alsof ze een klap in haar gezicht had gekregen. ‘Nee,Bruno,’ zei ze. ‘Nee, dat zijn we absoluut niet. Zoiets mag je niet eens zeggen.’

‘Maar waarom niet? Wat zijn wij dan?’

‘Wij zijn…’ begon Gretel, maar toen moest ze even nadenken. ‘Wij zijn…’ herhaalde ze, maar ze wist niet zeker wat het goede antwoord was op die vraag. ‘Nou, we zijn geen Joden,’ zei ze ten slotte.

‘Ja, dat weet ik nou wel,’ zei Bruno geërgerd. ‘Daarom vroeg ik, als wij geen Joden zijn, wat zijn we dan wel?’

‘Wij zijn het tegenovergestelde,’ zei Gretel snel en ze klonk een stuk tevredener met dit antwoord. ‘Ja, dat dat is het. Wij zijn het tegenovergestelde.’

Uit De jongen in de gestreepte pyjama, pg. 173

Schrijver

De jongen in de gestreepte pyjama is een boek van John Boyne, een erg succesvolle Ierse schrijver en journalist.

Hij schreef al heel wat romans en won verschillende literaire prijzen. Zijn boeken zijn in meer dan 50 talen uitgegeven.

De jongen in de gestreepte pyjama is meteen zijn bekendste en een bestseller. Het boek werd in 2008 verfilmd, met behoud van de originele titel; The boy in the striped pyjamas.

In 2022 bracht hij zijn veertiende roman uit, Toen de wereld brak. Dit boek is het vervolg op De jongen in de gestreepte pyjama en staat nog op mijn 'te lezen' lijst.

Het verhaal

We reizen terug in de tijd naar de jaren '40.

De negenjarige Bruno woont met zijn drie jaar oudere zus Gretel in Berlijn.

De oorlog woedt volop in Europa, maar Bruno en zijn zus merken daar weinig van.

Wanneer de vader van Bruno gepromoveerd wordt tot Herr Kommandant en er plots veel Duitse soldaten in hun huis rondlopen, verandert dat.

De familie moet verhuizen naar ‘Oudwis’. Bruno heeft daar absoluut geen zin in. Hij houdt van zijn mooie luxueuze leventje in Berlijn, waar hij niets tekort komt en zijn vrienden vlakbij wonen.

Helaas voor Bruno is er geen ontkomen aan de verhuizing. Hij moet mee naar ‘Oudwis’.

Vanuit het raam in zijn nieuwe kamer ziet hij echter vreemde dingen. Achter een hek in de verte wonen veel mensen. Ze lijken er elke dag spelletjes te spelen en lopen rond in dezelfde gestreepte pyjama's.

Hij besluit op onderzoek te gaan en ontmoet Shmuel, een jongen die achter het hek woont.

Uit deze ontmoeting bloeit een mooie vriendschap waar beide jongens zich aan optrekken.

Helaas loert de oorlog steeds om het hoekje en blijft hun vriendschap niet zonder gevolgen.

Hoofdpersonage

Het hoofdpersonage is Bruno, een naïeve negenjarige jongen.

In het boek beleven we alles met hem mee. Hij vertelt hoe hij de wereld rond zich stilaan ziet veranderen en hoe dat hem vooral verwondert. We lezen waarom hij dingen niet leuk vindt, zoals bijvoorbeeld de verhuis.

De echte reden van die verhuis, namelijk de oorlog, gaat zijn petje te boven. Doordat Bruno erg met zichzelf bezig is, dringt de vreselijke realiteit niet helemaal tot hem door.

Dat blijkt bijvoorbeeld uit volgend stukje waar Hitler, 'de Furie', bij hen komt eten. Bruno beseft niet wie er eigenlijk mee aan tafel zit en wat het wil zeggen dat zijn vader een nieuwe job krijgt.

Hij ziet de slechte dingen niet.

Zijn leventje is de standaard. Als dingen anders gaan, vindt hij dat vooral raar.

Bruno vindt zichzelf vooral belangrijk en kan zich moeilijk inleven in anderen.

Je zou hem egocentrisch kunnen noemen, wat volgens mij voor een stuk samenhangt met zijn leeftijd. Wat hij voelt en beleeft is erg belangrijk. Wat rond hem gebeurt of wat anderen aangedaan wordt, beseft hij niet ten volle.

Hij plaats zijn eigen persoontje centraal.

Wanneer hij vriendschap sluit met Shmuel, rijzen er toch enkele vragen bij hem op.

Hij voelt dat er iets niet klopt, maar weet niet precies hoe de vork in de steel zit.

Waarom zit Shmuel achter het hek, zonder eten, met een gestreepte pyjama en samen met veel anderen?

En waarom zit hij voor het hek met voldoende eten, maar zonder andere kinderen?

De link met de oorlog, Hitler en concentratiekampen legt hij niet.

Mijn mening?

Er zijn heel wat boeken geschreven over de Tweede Wereldoorlog, het nazisme, de klopjacht op Joden en alle gruwelijkheden daarrond, maar dit boek brengt het thema anders.

De invalshoek, namelijk de beleving van een jong kind aan de beschermde nazizijde, onderscheidt het boek van alle anderen.

Doordat Bruno zo naïef wordt neergezet, is het verhaal niet altijd even geloofwaardig.

Zou een negenjarige jongen in Berlijn echt niet weten wie de Furie (Hitler) is?

Weet een jongen die in die tijd opgroeit bij een belangrijke commandant niet wie Joden zijn?

Tegelijkertijd onderstreept die onwetendheid van Bruno voor mij ook de zinloosheid van de oorlogsdaden.

De schrijfstijl van John Boyne is erg vlot. Zijn taalgebruik is eenvoudig wat het boek toegankelijk maakt voor jongere lezers vanaf 12 jaar.

Hij speelt bovendien met taal. Wanneer hij Bruno woorden verkeerd laat zeggen, onderstreept hij zijn jeugdigheid en lichtgelovigheid.

John weet mij op die manier te raken.

De spanning in het boek wordt eerder traag opgebouwd, wat misschien lezers doet afhaken. Dat zou jammer zijn, want het boek is zeker 'je lezersmoeite' waard.

Het verhaal komt op de laatste pagina’s in een stroomversnelling terecht, wanneer een kinderlijk plannetje afstevent op een onvermijdelijk drama.

Op de achterflap vergelijkt NRC Handelsblad het boek met de film La vita è bella.

Het heeft daar inderdaad iets van weg. Tenminste, het roept bij mij hetzelfde gevoel op.

Al volgen we nu wel een kind die aan de andere zijde staat. Maar ook Bruno wordt zo goed en zo kwaad als het kan afgeschermd voor de oorlogsgruwel, terwijl hij er toch middenin zit.

Ik zou het boek zeker aanraden aan leerlingen vanwege de andere invalshoek, de toegankelijke schrijfstijl en omdat het belangrijk blijft om de Holocaust onder de aandacht te brengen.

Het benadrukt bovendien dat vriendschap losstaat van afkomst of religie.

Het boek biedt ook zeker mogelijkheden om al deze onderwerpen in de klas bespreekbaar te maken.

De jongen in de gestreepte pyjama telt 204 pagina’s en werd uitgebracht in 2006. Het boek werd in het Nederlands vertaald door Jenny de Jonge en uitgebracht door Meulenhoff Boekerij bv, Amsterdam.

De jongen in de gestreepte pyjama, een ontroerend verhaal over onschuld,

vriendschap en de hartverscheurende realiteit van de Holocaust.

Wil je op dit blogbericht reageren?  Graag!  Laat iets achter bij opmerkingen.
Reageer je als gast?  Vergeet dan niet even je naam te vermelden. 

Terug naar CultuurGegluur