Literaire canon in de klas: 'Jeej of neej'?

Vorig semester maakten we kennis met de literaire canon, teksten die in onze Vlaamse literatuur worden beschouwd als essentieel en fundamenteel vanwege hun historische en culturele waarde.

Enkele oude teksten, zoals 'Minneliederen' van Hendrik van Veldeke, 'Hadewijch', 'Beatrijs', 'Van den vos Reynaerde', ... namen we onder de loep. We dachten na over het nut of onnut van deze literaire canon.

Ook Knack hield zich onlangs bezig met dit thema. Zij stelden zich de vraag waarom Britse tieners klassiekers zoals Shakespeare lezen, terwijl Vlaamse tieners enkel 'Lucifer' kennen om een kaars aan te steken.

Waarom heeft geen enkele 17-jarige Lucifer van Vondel gelezen?

Met deze vraag valt Knack meteen met de deur in huis.

Volgens Martijn Dentant, voormalig leraar, komt dat doordat in Vlaamse klassen hoogstens fragmenten uit deze literaire werken worden aangeraakt.

Veel handboeken - zeker in de eerste en tweede graad van het secundair onderwijs - zijn echt bedroevend wat literatuur betreft. In de doorstroomfinaliteit (het voormalige aso) is er wel aandacht voor historische literatuur, maar in andere onderwijsvormen is het lang zoeken naar geschikt lesmateriaal. (Dentant, 2023)

In andere landen, zoals bijvoorbeeld Engeland en Italië, waar ze nochtans ook met ontlezing geconfronteerd worden, duiken tieners op school wél helemaal in hun historische werken. Daar is dat een vanzelfsprekendheid. Er wordt minder aandacht besteed aan syntaxis, waardoor er automatisch meer tijd overblijft voor literatuur.

De literaire canon in de klas

In de eerste plaats werd onderzocht hoe je volledige teksten in de klas kan krijgen in plaats van korte, verbrokkelde fragmenten. De oplossing hoef je niet al te ver te zoeken, want het kan simpelweg door voor te lezen! Ja hoor, dat werkt nog steeds bij tieners en wordt meestal warm onthaald in de klas.

Luisteren naar een boek is even waardevol als het zelf lezen. (Dentant, 2023)

Op vraag van KANTL (Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal en Letteren) ontwikkelde Dentant een verzameling lespakketten die leerkrachten ondersteunen en inspireren om op een zinvolle manier met literaire werken aan de slag te gaan.

Er werden vier werken geselecteerd die tijdloos en universeel zijn, zodat jongeren aansluiting vinden bij de teksten.

Voorlopig gaat het om de volgende vier: Reynaert de vos, Beatrijs, Lucifer en

Saïdjah en Adinda.

Hopelijk volgen er nog vele teksten.

Alle lespakketten zijn terug te vinden op deze website: De literaire canon in de klas.

Werkvorm

De historische werken worden niet zomaar de klas in gekatapulteerd. Er is gezocht naar degelijke, aantrekkelijke en toegankelijke versies, die opgesplitst worden in leesblokken van 5 à 10 minuten.

Aan elke leessessie gaan vragen en stellingen vooraf die een opening met de leefwereld van jongeren creëren.

Na het samenlezen wordt tijd gemaakt voor een gesprek over de tekst en de thema's die aan bod kwamen. Voor dit gesprek kan de leerkracht gebruik maken van richtvragen die na elk leesblok geformuleerd worden.

Als toemaatje eindigt elk leermiddel met een aantal creatieve opdrachten die leerlingen uitdagen om nog dieper in het verhaal te duiken.

Zelf aan de slag in de klas

Als ik terugdenk aan mijn secundair onderwijs, heb ik heel weinig herinneringen aan deze literaire werken in de klas, wat me doet vermoeden dat ook twintig jaar geleden weinig tijd gemaakt werd voor onze klassiekers.

Of het werd erg fragmentarisch gebracht, waardoor het gewoon niet blijven hangen is.

Wat ben ik dus blij dit artikel gevonden te hebben!

Het ontwikkelde lesmateriaal lijkt me perfect om als basis te gebruiken in een klas. Er is een vast stramien ontwikkeld met oog voor keuzevrijheid, waardoor je het lespakket perfect kan afstemmen op je klas. Zo kies je bijvoorbeeld met welke stelling je aan de slag gaat of welke vragen je na de tekst wil bespreken.

De concrete tips om met deze rijke teksten aan de slag te gaan, maken het helemaal af.

De literaire canon in de klas? Voor mij een 'jeej'!

Ik ben enthousiast om (later) via deze methode mijn klassen onder te dompelen in de literaire Vlaamse geschiedenis zonder van nul te moeten beginnen.

Het is een leuke werkvorm om deze teksten, maar zeker ook andere, in de klas aan te pakken en te werken aan meer leesbegrip, verrijking van woordenschat en nog zoveel meer.

Wil dat zeggen dat ik het volledig eens ben met de keuzes van werken in de literaire canon? Neen, zo zwart wit is het niet.

De controverse rond deze canon, de beperkingen en de afwezigheid van bijvoorbeeld jeugdliteratuur doen bij mij ook vraagtekens rijzen.

Moeten we daarom de literaire canon buiten het klaslokaal houden?

Ook op deze vraag: Neen, zeker niet! De Vlaamse klassiekers uit de canon, maar ook vele andere, horen thuis in de les Nederlands en kunnen leerlingen alleen maar meer inspireren.

Of zoals Tom Lanoye het uitdrukt met een mooi metafoor:

"Het belangrijkste is dat je in de lessen Nederlands dingen ontdekt. Dat je wordt meegenomen op een dolle tocht door de taal."

Bronnen:

Peuteman, A. (2023, 12 december). ‘Alle Britse tieners hebben Shakespeare gelezen, maar Vlaamse leerlingen kennen Lucifer niet eens’. Knack. https://www.knack.be/nieuws/belgie/onderwijs/alle-britse-tieners-hebben-shakespeare-gelezen-maar-vlaamse-leerlingen-kennen-lucifer-niet-eens/

Knack - Alle Britse tieners hebben Shakespeare gelezen maar Vlaamse leerlingen kennen Luci.

Download • 1.07MB

Literaire canon in de klas | Literaire canon in de klas. (z.d.). Literaire canon in de klas. https://literairecanonindeklas.be/

Wil je op dit blogbericht reageren?  Graag!  Laat iets achter bij opmerkingen.
Reageer je als gast?  Vergeet dan niet even je naam te vermelden. 

Terug naar CultuurGegluur