Knikkers, als edelstenen in je broekzak.

Als ik naar de maan of de sterren kijk, droom ik dat de oorlog verleden tijd is. Dat alles hier weer veilig is. Ik weet niet hoe dat zou zijn, maar ik probeer me een dag voor te stellen waarop we gewoon kunnen knikkeren zonder dat jeeps, terroristen of raketten onze rust verstoren. Zou zo een wereld bestaan? En waar dan wel?

Uit ‘De knikkers van Qadir’, pg. 47

Voor wie houdt van waargebeurde verhalen, heb ik een geweldige aanrader, namelijk ‘De knikkers van Qadir’.

Dit boek reserveerde ik ongeveer vijf maanden geleden in mijn bibliotheek. Ik heb er dus wel even op mogen wachten voor ik het kon lezen, maar het was zeker de moeite waard.

Ik las al eerder boeken die de schrijnende situatie in Afghanistan belichten, zoals ‘De Vliegeraar’ en één van mijn lievelingsboeken ‘Duizend schitterende zonnen’ van Khaled Hosseini.

De knikkers van Qadir wilde ik, blijkbaar samen met heel wat anderen, heel graag aan dit lijstje boeken toevoegen.

Je wordt onmiddellijk in een ongelofelijk hard verhaal getrokken, want het boek start met een proloog die de zee-oversteek van Qadir en zijn gezin in rubberbootjes beschrijft.

De gedachte dat dit gezinnen met zeer jonge kinderen werkelijk overkomt is bijna ondraaglijk. Hoe wanhopig moet je zijn om dit te willen doorstaan? Zou ik dit zelf aandurven met mijn gezin als ik in hun situatie zat?

Op die vragen is moeilijk een antwoord te vormen, maar dat het me doet nadenken is wel zeker.

Qadir is trouwens een schuilnaam om het betrokken gezin te beschermen, want de oorlog in Afghanistan woedt tot op vandaag helaas nog steeds verder.

Na de keiharde proloog, maakt het boek een sprong naar het verleden, we gaan terug naar de achtjarige Qadir.

De vier delen die volgen zijn chronologisch opgebouwd en vertellen zijn levensverhaal.

Ze zijn vernoemd naar edelstenen die spirituele eigenschappen hebben. De eigenschappen passen bij het moment waar Qadir zich bevindt in zijn leven: topaas, smaragd, jaspis en robijn.

Topaas, doorzichtig, onttrekt de drager aan het oog van spiedende belagers.

Smaragd, groen als de lente, staat voor onsterfelijkheid.

De eerste twee delen beschrijven zijn grillige leven in Afghanistan. Alles ademt oorlog.

Voortdurend sterven dierbaren: zijn zus, broer, moeder, … Hun dood is te wijten aan de oorlog maar ook aan de erbarmelijke omstandigheden waarin hij opgroeit.

In dat gebalde moment overvalt me de duizelingwekkende leegte van ons bestaan, waarin alles wat we opbouwen telkens opnieuw verwordt tot weerzinwekkende onbeduidendheid. Het beeld van ons teder gezin verschrompelt tot de stenen op het veld, ontdaan van nut en doel. Al die liefdevolle inspanningen van een vader en een moeder gaan bij het sterven van een kind, mijn broer, op in tergende herinnering.

Uit ‘De knikkers van Qadir’, pg. 80

Maar je leest hier ook hoe Qadir in zijn thuisland niet bij de pakken blijft zitten. Hij verstopt zich niet voor de Taliban, maar helpt internationale troepen die zijn land trachten te bevrijden. Dat hij dit doet met gevaar voor eigen leven hoef ik er waarschijnlijk niet bij te vertellen.

Dit leidt er uiteindelijk toe dat hij niet langer in Afghanistan kan blijven.

Jaspis beschermt de reiziger en geeft wilskracht.

Deel drie geeft hun vlucht weer, vanaf hun beslissing om Afghanistan te verlaten tot het instappen in het rubberbootje.

Het laatste beeld dat ik van mijn vader zie, is dat hij als een geknakte boom naast wat stenen staat op het stuk land dat hij als zijn thuis beschouwt. Achter hem zie ik de lange schaduwen van iedereen die dood of verdwenen is. Mijn moeder, mijn broers, mijn zussen en alle andere slachtoffers van deze eindeloze oorlog. Iedereen lijkt verdampt op deze broeiende rotsen aan de voet van de berg.

Uit ‘De knikkers van Qadir’, pg 180

Tenslotte robijn, dieprood en staat voor nieuw leven.

In het laatste deel is het jonge gezin terecht gekomen in België.

En daarin onderscheidt dit boek zich voor mij van andere verhalen of films over vluchtelingen, want het wordt herkenbaar.

Ze komen in een vluchtelingenkamp terecht in het dorp van schrijver en filosoof Leo Bormans. Ze leren elkaar kennen en zo is dit boek ontstaan.

Dat Qadir’s verhaal mee vorm gegeven werd door een filosoof, blijkt echt uit de vele mooie, kunstige, poëtische zinnen die het boek rijk is.

Het is erg mooi om te lezen dat ze op hun eerste verblijfplaats in België uiteindelijk hun draai vinden. Ze integreren zich en durven zich eindelijk ergens veilig voelen en te genieten van alledaagse dingen.

Het is bewonderenswaardig hoe positief Qadir blijft in dit voor hem vreemde land met een totaal andere cultuur. Zijn zelfbewustzijn en medeleven naar anderen lijkt grenzeloos.

Dan volgt na lang wachten 'het interview'. Hét beslissende gesprek voor vluchtelingen met als hamvraag: mogen ze als vluchteling in België blijven of worden ze teruggestuurd?

Twintig pagina’s lang lees je vol ongeloof mee hoe dit verloopt.

Waar je eerst gelooft in een ijzersterk dossier, want hij vlucht tenslotte uit een uitzichtloze situatie met kleine kinderen, gevaar voor eigen leven, ... onderga je later als lezer mee die ijskoude douche wanneer je de beslissing tot uitwijzing leest.

Ondertussen hebben ze gelukkig een sterke achterhoede, de vriendenkring, die hen niet in de steek laat en hen aanmoedigt te blijven vechten.

Hun ongelofelijke kracht en moed wordt gelukkig beloond wanneer Qadir, weliswaar pas vier jaar later na vele rechtszaken, brieven en procedures, eindelijk te horen krijgt per post dat ze ‘de hoedanigheid van vluchteling’ toegekend krijgen.

‘Dank u. Dank u. Dank u.’, zijn de enige woorden die ik gestameld krijg. Ze zijn de uitdrukking van het immense gevoel van dankbaarheid dat mij overvalt voor al het goede dat in mijn leven is gebeurd en voor alle mensen die ik heb leren kennen. Ik ben mijn hele leven op de loop geweest voor de wolven en gedrochten die mij achtervolgen. De angst voor de dood van al wie mij dierbaar was, woog als een zware steen op mij. Nu ik erkend ben als vluchteling en als mens kan ik zonder ballast rennen. Niet meer weg van iets, maar naar iets.

Uit ‘De knikkers van Qadir’ pg. 316

Maar waarom de titel kan je je nu afvragen?

De titel verwijst naar de knikkers die Qadir al vanaf hij het zich kan herinneren bij zich draagt, als kroonjuwelen in zijn broekzak. Het is zijn enige materiële bezit.

Knikkeren was voor hem als kleine jongen een vlucht uit het oorlogsgebeuren. Later bij de vlucht en zijn onzekere verblijf in België werd het zijn enige houvast.

Wanneer hij op het einde van het boek zijn knikkers begraaft op Belgische bodem, is de cirkel voor hem rond. Hier, in België, is waar hij moet zijn.

Dat echter niet elk vluchtelingenverhaal goed afloopt wordt in dit boek op het einde ook nog eens pijnlijk duidelijk wanneer Qadir contact heeft met een vriend uit Afghanistan.

Het boek geeft een mooi beeld van de andere kant.

Achter elke asielzoeker zit een persoonlijk en vaak schrijnend verhaal.

Het geeft een gezicht aan die rijen anonieme mensen voor ‘de grote portier’, aan die kartonnen dozen in de stations, aan de bedelaar die geen Nederlands spreekt.

Zij zijn ook doodgewone mensen, soms op de vlucht voor waanzin. Zij laten al het bekende achter en komen met lege handen in een vreemd land, een andere cultuur.

Het is hard om te lezen dat een beslissing van één of andere bureaucraat, hoe oprecht of onoprecht ook genomen, zo een grote impact heeft.

Het boek is even meeslepend als hartverscheurend. Het roept bij mij een ongelofelijke dankbaarheid op voor onze toch wel geprivilegieerde situatie. Wij wonen in België, een vrij land met een democratie. We hoeven ons geen zorgen te maken of ons huis verlaten wel veilig is of onze kinderen hier een toekomst hebben.

En dat maakt voor mij dat dit boek eentje is dat iedereen zou moeten lezen.

Het boek slaat een brug tussen bekend en onbekend. We zijn allemaal mensen en we hebben elkaar nodig.

De knikkers van Qadir is een boek met 335 pagina’s en leest als een trein.

Het is uitgegeven in 2020 door Uitgeverij Lannoo.

'De knikkers van Qadir'

een verhaal over ongelofelijke moed en grenzeloze wilskracht.

Wil je op dit blogbericht reageren?  Graag!  Laat iets achter bij opmerkingen.
Reageer je als gast?  Vergeet dan niet even je naam te vermelden.

Terug naar CultuurGegluur