Formuleren kan je leren.

CultuurGegluur werd in het leven geroepen om mezelf als cultuurparticipant binnen het vak Nederlands te (her)ontdekken. Dat is niet alleen een concert beleven, naar het theater gaan of boeken lezen, maar ook de media volgen.

Dit moet niet altijd in de vorm van een nieuwsbericht of krantenknipsel zijn.

Waarom eens geen podcast in de schijnwerpers zetten?

Ik ga vaak wandelen of joggen om mijn hoofd leeg te maken en dan beluister ik podcasts. Iets van het nuttige aan het aangename koppelen...

Ik wil jullie in deze blogpost laten kennismaken met een fijne zesdelige reeks, die ik onlangs ontdekte: 'De taalcompetente leraar'.

Wat voor een podcast is ‘de taalcompetente leraar’?

Deze podcast werd eind 2021 online gezet door 'Taalunie' en is gratis te beluisteren via spotify of apple podcast.

De intro gaat als volgt:

"De taalcompetente leraar: een podcast over taalcompetenties van leraren in Nederland en Vlaanderen. Leraren zijn de sleutelfiguren in het onderwijs. Als opvoeder en inspirator breng je leerlingen kennis, vaardigheden en attitudes bij. Dat kan alleen als je over de juiste taalcompetenties beschikt. Maar wat zijn die taalcompetenties? Ze zijn vastgelegd door de Taalunie. Wij proberen ze je zo concreet mogelijk uit te leggen aan de hand van voorbeelden en tips, samen met de experts die de taalcompetenties

hebben vormgegeven."

In deze reeks worden zes taalcompetenties toegelicht:

• Interactie

• Formuleren

• Uitleg geven

• Taalsteun bieden

• Lesmateriaal

• Eigen taalcompetenties ontwikkelen

De presentatoren Charlotte Crul en Sjaak Hartog gaan telkens in gesprek met twee experts.

De verschillende thema’s duren elk ongeveer 20 minuutjes en worden in heldere taal aan de hand van concrete voorbeelden en ervaringen toegelicht.

De hele reeks is dus zeker de moeite waard om eens te beluisteren.

Ik wil in deze blog verder de focus leggen op de taalcompetentie Formuleren (afl. 2).

Die neemt het helder en concreet formuleren voor verschillende doelgroepen onder de loep.

https://open.spotify.com/episode/5ndPPeqxzGBrtjsTeiLyDB

De experts die we hier aan het woord horen zijn Alida Pierards (opleidingshoofd Educatieve Bachelor Kleuteronderwijs hogeschool PXL Hasselt) en Gino Bombeke (lerarenopleider Educatieve Master KUL).

Vroeger en nu

Gino steekt van wal met een reflectie op zijn eigen schooltijd. Hij is nooit met tegenzin naar school geweest, maar het was een heel ander soort onderwijs dan vandaag, homogene klassen, productgericht en weinig feedback. Je kreeg een taak en dan volgden je punten. Wanneer die punten goed of slecht waren, wist je eigenlijk niet waarom.

Ik herken zijn verhaal. Want als ik terugblik naar mijn eigen secundaire schooltijd, ondertussen meer dan 20 jaar geleden, zou ik die ongeveer hetzelfde beschrijven.

Ik merk dat onderwijs enorm geëvolueerd is. Er wordt ingezet op differentiatie, de leerlingen krijgen inspraak, ... Groeitaal is de sleutel, de taal die leerlingen moet doen groeien naar bepaalde doelen via feedback en het formuleren van uitdagingen.

En dat was 20 jaar geleden zo goed als niet. Maar ik kan alleen maar toejuichen dat we die stappen vooruit wel gezet hebben.

Wat is de kunst van goed formuleren?

Volgens Alida en Gino is dat:

Je boodschap afstemmen op je publiek enerzijds en je doel anderzijds.

Dat doe je best met rijke en concrete taal.

Dit zijn instructies die overkomen en vragen die duidelijk zijn maar ook prikkelen, uitlokken en uitnodigen.

Deze taal zet leerlingen aan om na te denken, aan de slag te gaan maar ook om zelf taal te gaan gebruiken.

Door open vragen te stellen en door te vragen, ontstaat een natuurlijk gesprek en lok je interactie tussen leerlingen uit.

Even verduidelijken:

Open vragen zijn vragen waar je niet simpelweg ja of nee op kan antwoorden. Ze vragen wat meer verduidelijking en vereisen vaak wat denkwerk.

Verder doorvragen kan je met de volgende voorbeeldvragen:

Wie is het daarmee eens en waarom? Zijn er leerlingen met een andere mening die iets daarover willen vertellen?

Betrek leerlingen actief bij de les

Laat leerlingen zelf formuleren: zelf mogen prutsen, zelf aan de slag gaan, dingen samen leggen en via hardop nadenken bekijken welke taal daarmee verbonden is, zijn volgens Gino technieken om lessen krachtiger en boeiender te maken.

Leerlingen activeren in de les is dus zeker niet praktijkgebonden.

De leerlingen uitdagen om dingen zelf te doen is even zinvol in een taalles als bij wiskunde.

Leerstof blijft gemakkelijker plakken wanneer je zelf iets hebt kunnen uitproberen.

De kracht van het verhaal

Een verhaal vertellen is een krachtige leeromgeving, ook in het secundair onderwijs.

Je kan films of tv-programma's, waar leerlingen in geïnteresseerd zijn, gebruiken als kapstok om je les te versterken.

Niet alleen de taalleraar kan gebruik maken van verhalen.

Ook andere collega’s, van wetenschappelijke vakken, kunnen verhalen gebruiken.

Volgens Gino is dat slechts een kwestie van durven: “Vertrekken vanuit situaties, dingen die je zelf hebt meegemaakt of die de leerlingen hebben meegemaakt, ervaringen delen. Dat zijn zaken die voor leerlingen openingen creëren en dat draagt bij tot leerlingen die willen deelnemen aan de les en willen investeren als er op inhoudelijk vlak iets nieuws wordt aangeboden."

Je verbetert het klasklimaat met verhalen.

Alida merkt op dat er dan een positieve sfeer heerst, de interesse in onderwerpen en elkaar volgt. Er is een hogere betrokkenheid bij de leerlingen die willen leren.

Interessant dat deze podcast zich niet enkel toespitst op de taalleerkracht, maar het belang van taalcompetentie doortrekt naar de vak- en wetenschapsleerkracht.

Het is even belangrijk dat zij hun instructies en informatie duidelijk en begrijpelijk kunnen formuleren aan de leerling. Zij dragen evenzeer bij aan hun algehele taalontwikkeling.

Hoe kan de taalcompetente leraar op een goede manier feedback geven?

Leerlingen kunnen heel gevoelig reageren bij feedback, want het is soms moeilijk om te ontvangen.

"Maar belangrijk om te geven", zegt Gino.

“Goede feedback geeft de leerling zicht op waar hij staat en wat hij gedaan heeft. Maar zorgt ervoor dat er ruimte is om te groeien. Wanneer je heel concreet werkpunten koppelt aan wat leerlingen gedaan hebben, dan weten leerlingen wat ze kunnen doen om bij een volgende opdracht te slagen of nog beter te worden."

Feedback hoeft bovendien niet altijd van de leerkracht zelf te komen.

Feedback van je medestudenten is even krachtig = peer-feedback

Maar dat is niet altijd evident. Sommigen kunnen dit van nature, andere moet je daarbij helpen door gerichte vragen te stellen zoals:

"Noem 1 ding waar je van denkt: dat had ik zelf nooit zo kunnen zeggen of schrijven"

Of

"Zet eens een kruisje op een plaats waar je zegt: hier was een voorbeeld interessant geweest om het nog duidelijker te maken."

Terugkoppelen

Na het feedback geven is terugkoppelen belangrijk.

De leerling moet weten dat over feedback gepraat kan worden.

'Hoe voel je je daarbij, wat vind je er zelf van, had je het verwacht of niet?', zijn zeer zinvolle vragen, die de leerling zelf aan het denken zet om vervolgstappen te nemen.

De terugkoppeling is ook belangrijk bij het geven van feedback aan ouders, bijvoorbeeld bij een oudercontact.

Als leerkracht moet je niet enkel je eigen ervaringen over de leerling vertellen, maar aftoetsen bij de ouder: ‘Herken je dat? Is dit iets wat jullie zelf hadden opgemerkt bij jullie dochter of zoon?’

Invloed van negatieve feedback

Volgens Alida kan dit heel remmend werken, kinderen kunnen dichtklappen of een negatief zelfbeeld krijgen.

“Dat is zeer vergelijkbaar bij leerlingen in het secundair onderwijs”, zegt Gino.

Het is niet fout om aan een leerling te zeggen dat iets niet in orde was.

Het gaat over de manier van formuleren. Het moet gekoppeld worden aan sterktepunten in combinatie met concrete tips: “als je het volgende keer zo aanpakt, dan kan je vorderingen maken”.

Het is belangrijk dat de feedback niet uit de lucht komt vallen. De verwachtingen moeten aansluiten bij de opdrachtformulering.

Dat ervaar ik zelf ook in mijn huidige opleiding.

Ik vind het gemakkelijker om te vertrekken van een duidelijk omschreven opdracht aangevuld met duidelijk omschreven verwachtingen.

Zo kan feedback niet plots opduiken.

Waarom heb ik voor deze aflevering van de reeks gekozen?

Bij de taalcompetentie Formuleren hoort feedback geven.

Feedback geven is iets wat ik in mijn job ook vaak heb moeten doen.

En ik vond het interessant om de vertaalslag naar het onderwijs eens te horen.

Ik kan concluderen dat dit grotendeels gelijk loopt, want het steunt op dezelfde pijlers en dient hetzelfde doel, namelijk helpen om prestaties en resultaten te verbeteren.

Belangrijk is vooral om een heldere boodschap te formuleren, gebaseerd op feiten en observaties, in plaats van persoonlijke vooroordelen.

Je vertelt niet alleen wat er fout loopt, maar benadrukt vooral het positieve. Je moet de groei voor ogen houden en suggesties doen om die te bereiken.

Verder is regelmatige feedback heel belangrijk, zodat je snel kan bijsturen.

Je blijft openstaan voor de reactie van de ontvanger op je feedback, want je moet kunnen luisteren naar hoe zij het ervaren hebben.

Ik liet de mensen uit mijn team vooraf een zelfevaluatie maken, waar we dan samen over in gesprek gingen. Dat praat gemakkelijker want er is op voorhand zelfreflectie geweest, ze moeten minder naar hun woorden zoeken en je kan onmiddellijk aftoetsen of hun zelfbeeld overeen komt met jouw perceptie. Als dat niet zo is, is het heel waardevol om te onderzoeken hoe dat komt.

Ik vind de podcastreeks zeer boeiend en ben helemaal overtuigd van het belang van de taalcompetente leraar!

Wil je graag de hele reeks beluisteren?

Dat kan via deze link:

https://open.spotify.com/show/1nJ2eO1s0rOUTLxq9Ud7C8

Wil je op dit blogbericht reageren?  Graag!  Laat iets achter bij opmerkingen.
Reageer je als gast?  Vergeet dan niet even je naam te vermelden.

Terug naar CultuurGegluur