De werkwoordspelling van tieners op sociale media
- maidersmet
- 5 dec 2023
- 4 minuten om te lezen
Maken bepaalde jongeren meer dt-fouten dan andere? En produceren alle tieners dezelfde soort dt-fouten in hun onlineberichtjes? Om deze vragen te beantwoorden analyseerden we duizenden privéberichten die Vlaamse tieners verstuurden via WhatsApp en Facebook Messenger. (Surkyn, 2022)
In het secundair onderwijs ontwikkelde ik naast taalinteresse ook een taalallergie, namelijk die voor de dt-fout. Een dt-fout in een tekst springt eruit en doet mijn alarmbellen afgaan.
Het artikel uit Tijdschrift Over Taal wekt mijn interesse. Ik ben nieuwsgierig welke conclusies er getrokken kunnen worden over werkwoordspelling op dit alomtegenwoordige populaire medium Whatsapp.
Homofonen
Er worstelen heel wat mensen, niet alleen jongeren, met dt-regels. Vooral homofone werkwoordsvormen zorgen voor moeilijkheden.
Homofonen zijn gelijkklinkende vormen die verschillend gespeld worden, zoals (ik) vind en (hij) vindt. (Surkyn, 2022)
Je kan geen lijn trekken in de context waarin dit type spelfouten gemaakt worden. Die is zowel informeel (berichten onder vrienden, familie, ...) als formeel (een krantenartikel of een vertaling, ...).
Hoewel er over het algemeen een sociaal stigma heerst rond dt-fouten, lijkt dit type van fouten toch erg hardnekkig te zijn.
Hoe komt dat?
Psycholinguïstisch onderzoek (Frisson & Sandra, 2002; Sandra et al., 1999) toonde door middel van taalexperimenten (zoals dictees onder tijdsdruk) aan dat veel dt-fouten het gevolg zijn van de manier waarop ons taalbrein werkt. Met name een overbelasting van het werkgeheugen ligt vaak aan de fouten ten grondslag. (Surkyn, 2022)
Met andere woorden: wanneer er (te) weinig tijd is (of wordt gemaakt) voor het vervoegen van werkwoorden, past ons brein de vorm toe die het meest in het geheugen verankerd zit.
Toen ik in januari 2023 besloot de sprong te wagen en te starten met de opleiding, kreeg ik tijdens de verplichte taaltoets een interessant filmpje voorgeschoteld over dit thema.
Prof. Dominiek Sandra van Universiteit Vlaanderen legt hierin uit op welke manier ons brein omgaat met werkwoordsvorming. Een dikke tip voor iedereen die meer over dit thema te weten wil komen!
Homofonen in chatberichten
De eerste grote vraag uit het onderzoek van Surkyn is:
Spelen gender, leeftijd en opleiding een rol bij het aantal en het type dt-fouten die jongeren maken in chatberichten?
Om doordachte conclusies uit het onderzoek te kunnen trekken, werden volgende gegevens verzameld en geanalyseerd:
Het corpus bestaat uit meer dan 400 000 privéberichten van Vlaamse tieners, verstuurd via WhatsApp en Facebook Messenger, twee populaire chatplatformen. (Surkyn, 2022)
Na analyse van de data, volgt de eerste conclusie:
Ja! Gender, leeftijd en opleiding spelen wel degelijk een rol.
Berichten van jongens, leerlingen uit tso en bso (de meer praktijkgerichte opleidingen) en jongere tieners (15- 16 jaar) bevatten significant meer dt-fouten dan (respectievelijk) die van meisjes, leerlingen uit het theoretische aso en oudere tieners (17-20 jaar). (Surkyn, 2022)
Met een bijkomende enquête probeerden de onderzoekers te achterhalen waarom dat zo is. Er werd gepeild naar hun kennis van de spellingsregels en het belang dat ze zelf hechten aan het correct gebruiken van deze regels.
De conclusie hieruit is dat jongens en meisjes de spellingsregels in dezelfde mate beheersen, maar dat meisjes er meer belang aan hechten dan jongens.
Wanneer we kijken naar opleiding, kan je stellen dat leerlingen uit aso de regels beter beheersen en de toepassing ervan belangrijker vinden dan leerlingen uit tso.
Het profiel van de jongeren heeft echter geen invloed op het type dt-fouten die ze maken.
Onze corpusstudie toont dat jongeren – ongeacht gender, leeftijd of opleidingstype – meer spelfouten maken tegen de minst frequente vorm van een homofoonpaar (bijvoorbeeld vind in plaats van vindt). Zo’n effect van homofoondominantie werd in eerder onderzoek aangetoond door middel van spellingexperimenten (zie boven) en datzelfde effect stellen wij nu dus ook vast in de natuurlijke, spontane schrijfcontext van informele communicatie op sociale media. (Surkyn, 2022)
Veel fouten, weinig correcties
Uit deze studie blijkt bovendien dat 25% van de homofone werkwoordsvormen in chatberichten foutief geschreven worden. En dat amper 0,6% van deze fouten worden gecorrigeerd.
Ik schrik eerlijk gezegd van dit hoge en lage cijfer. Ook ik, met mijn allergie, ben helaas niet immuun voor een sporadische homofone dt-fout in een whatsappbericht. Wanneer ik het opmerk, wil ik me (met schaamrood op de wangen!!!) voor het hoofd slaan en dit koste wat het kost rechtzetten.
Maar jongeren hebben duidelijk niet dezelfde allergie. Vlotte interactie staat bij hen voorop. Zolang de boodschap maar duidelijk is. Of die boodschap nu met of zonder dt is, vinden ze minder belangrijk. Hij vindt of hij vind blijft namelijk even leesbaar.
Oplossingen?
Echte oplossingen biedt het artikel niet. Het brengt vooral in kaart hoe jongeren met
dt-regels omgaan op sociale media.
Als leerkracht Nederlands wil ik in de klas zeker inzetten op correcte werkwoordspelling en leerlingen ondersteunen. Ik vind het belangrijk dat leerlingen de regels correct toepassen.
Dat kan door:
De regels stapsgewijs uit te leggen en te herhalen.
Leerlingen genoeg oefenkansen te geven met opbouwende feedback.
Visuele hulpmiddelen: een dt-klasposter of een spellingkaart met handige geheugensteuntjes.
Of dit ervoor zal zorgen dat leerlingen op sociale media minder dt-fouten zullen maken, daar vrees ik voor. De snelheid van het medium, samen met het informele gebruik zijn elementen die tegen 'mijn allergiewinkel' spreken.
Ik hoop wel dat leerlingen op het einde van de rit in formelere context meer moeite willen doen en dat ze met hun klasbagage aan de slag kunnen om correcte werkwoordsvormen te formuleren.
Hoe wil jij later in de klas aan de slag gaan met dt?
Of ben je al leerkracht en heb je nog tips voor me?
Aarzel niet en inspireer me!
Surkyn, H. (2022, 19 september). De werkwoordspelling van tieners op sociale media. Tijdschrift over Taal, jaargang 60.
Wil je op dit blogbericht reageren? Graag! Laat iets achter bij opmerkingen.
Reageer je als gast? Vergeet dan niet even je naam te vermelden. 
Dag Maider
Ik herken me helemaal in jouw bemerking dat zelf eens een foutje maken tegen de dt-regel het schaamrood op de wangen brengt. Mij overkomt het ook wel eens.
Als mijn huidige cursisten (volwassenen) dt-fouten maken, dan verbeter ik ze wel consequent. Ik probeer hen ook duidelijk te maken dat in een professionele context een dt-fout het vertrouwen van de ontvanger kan doen dalen in jou als professional. Ik denk dat ik dit in het secundair ook zo zou aanpakken om de belangrijkheid van een correcte spelling mee te geven. Ook én vooral omdat er nu zoveel hulpmiddelen zijn die ze kunnen gebruiken vooraleer ze op verzenden drukken.
Ik ben vooral benieuwd hoe dit zich gaat ontwikkelen naar de…
Hey Maider,
Wat een leuk artikel heb je gekozen! Ik voelde me meteen aangesproken aangezien ik zelf ook een allergie heb voor dt-fouten. Tijdens mijn vorige observatiestage zat ik naast een jongen die het woord sjaal schreef als "schaal" en het land Australië werd "astralie". Ik was enorm blij dat daar geen dt-toets werd afgenomen die dag.
Het is jammer dat de jeugd zo nonchalant is geworden op het gebruik van dt. Uiteindelijk ben ik zelf ook niet perfect, maar ik probeer er altijd wel op te letten dat ik de juiste uitgang gebruik en als ik het écht niet weet, verander ik gewoon het werkwoord.
Daarnaast zijn het gebruik van dialect, sms-taal,... ook niet bevorderlijk voor het onthouden van…